🔥알림🔥
① 테디노트 유튜브 - 구경하러 가기!
② LangChain 한국어 튜토리얼 바로가기 👀
③ 랭체인 노트 무료 전자책(wikidocs) 바로가기 🙌

8 분 소요

이번에는 머신러닝 뿐만아니라, 인공신경망 모델의 가장 기초가 되는 경사하강법 (Gradient Descent)에 대하여 알아보도록 하겠습니다. 경사하강법을 Python으로 직접 구현해보는 튜토리얼 입니다. 자세한 설명은 유튜브 영상을 참고해 보셔도 좋습니다.

코드

Colab으로 열기 Colab으로 열기

GitHub GitHub에서 소스보기

경사하강법 (Gradient Descent)

기본 개념은 함수의 기울기(경사)를 구하여 기울기가 낮은 쪽으로 계속 이동시켜서 극값에 이를 때까지 반복시키는 것 입니다.

비용 함수 (Cost Function 혹은 Loss Function)를 최소화하기 위해 반복해서 파라미터를 업데이트 해 나가는 방식입니다.

from IPython.display import YouTubeVideo, Image
import numpy as np
import matplotlib.pyplot as plt

경사 하강법을 수학으로 쉽게 이해하기

YouTubeVideo('GEdLNvPIbiM')

경사 하강법을 활용한 파이썬 코드 구현

YouTubeVideo('KgH3ZWmMxLE')

샘플에 활용할 데이터 셋 만들기

def make_linear(w=0.5, b=0.8, size=50, noise=1.0):
    x = np.random.rand(size)
    y = w * x + b
    noise = np.random.uniform(-abs(noise), abs(noise), size=y.shape)
    yy = y + noise
    plt.figure(figsize=(10, 7))
    plt.plot(x, y, color='r', label=f'y = {w}*x + {b}')
    plt.scatter(x, yy, label='data')
    plt.legend(fontsize=20)
    plt.show()
    print(f'w: {w}, b: {b}')
    return x, yy
x, y = make_linear(w=0.3, b=0.5, size=100, noise=0.01)
# 임의로 2개의 outlier를 추가해 보도록 하겠습니다.
y[5] = 0.75
y[10] = 0.75

plt.figure(figsize=(10, 7))
plt.scatter(x, y)
plt.show()
w: 0.3, b: 0.5

초기값 (Initializer)과 y_hat (예측, prediction) 함수 정의

w, b 값에 대하여 random한 초기 값을 설정해 줍니다.

w = np.random.uniform(low=-1.0, high=1.0)
b = np.random.uniform(low=-1.0, high=1.0)

y_hatprediction은 값 입니다. 즉, 가설함수에서 실제 값 (y)를 뺀 함수를 정의합니다.

y_hat = w * x + b

오차(Error) 정의

Loss Function 혹은 Cost Function을 정의 합니다.

Loss (Cost) Function은 예측값인 y_haty의 차이에 제곱으로 정의합니다.

제곱은 오차에 대한 음수 값을 허용하지 않으며, 이는 Mean Squared Error(MSE)인 평균 제곱 오차 평가 지표와 관련 있습니다.

error = (y_hat - y) ** 2

학습률 (Learning Rate)

Image(url='https://www.deeplearningwizard.com/deep_learning/boosting_models_pytorch/images/lr1.png')

한 번 학습할 때 얼마만큼 가중치(weight)를 업데이트 해야 하는지 학습 양을 의미합니다.

너무 큰 학습률 (Learning Rate)은 가중치 갱신이 크게 되어 자칫 Error가 수렴하지 못하고 발산할 수 있으며,

너무 작은 학습률은 가중치 갱신이 작게 되어 가중치 갱신이 충분히 되지 않고, 학습이 끝나 버릴 수 있습니다. 즉 과소 적합되어 있는 상태로 남아 있을 수 있습니다.

Gradient Descent 구현 (단항식)

# 최대 반복 횟수
num_epoch = 5000

# 학습율 (learning_rate)
learning_rate = 0.5
errors = []
# random 한 값으로 w, b를 초기화 합니다.
w = np.random.uniform(low=-1.0, high=1.0)
b = np.random.uniform(low=-1.0, high=1.0)

for epoch in range(num_epoch):
    y_hat = x * w + b

    error = ((y_hat - y)**2).mean()
    if error < 0.0005:
        break
    
    w = w - learning_rate * ((y_hat - y) * x).mean()
    b = b - learning_rate * (y_hat - y).mean()
    
    errors.append(error)
    
    if epoch % 5 == 0:
        print("{0:2} w = {1:.5f}, b = {2:.5f} error = {3:.5f}".format(epoch, w, b, error))

print("----" * 15)
print("{0:2} w = {1:.1f}, b = {2:.1f} error = {3:.5f}".format(epoch, w, b, error))
 0 w = -0.46180, b = 0.36141 error = 2.62472
 5 w = -0.14031, b = 0.74770 error = 0.01775
10 w = -0.07254, b = 0.71248 error = 0.01277
15 w = -0.01624, b = 0.68073 error = 0.00925
20 w = 0.03144, b = 0.65382 error = 0.00672
25 w = 0.07182, b = 0.63103 error = 0.00491
30 w = 0.10601, b = 0.61173 error = 0.00361
35 w = 0.13497, b = 0.59539 error = 0.00268
40 w = 0.15950, b = 0.58155 error = 0.00201
45 w = 0.18027, b = 0.56982 error = 0.00153
50 w = 0.19786, b = 0.55990 error = 0.00119
55 w = 0.21276, b = 0.55149 error = 0.00094
60 w = 0.22538, b = 0.54437 error = 0.00076
65 w = 0.23607, b = 0.53834 error = 0.00064
70 w = 0.24512, b = 0.53323 error = 0.00054
------------------------------------------------------------
74 w = 0.2, b = 0.5 error = 0.00049

시각화

학습 진행(epoch)에 따른 오차를 시각화 합니다.

plt.figure(figsize=(10, 7))
plt.plot(errors)
plt.xlabel('Epochs')
plt.ylabel('Error')
plt.show()

다항식

샘플 데이터를 생성합니다.

이번에는 Feature Data, 즉 X 값이 여러 개인 다항식의 경우에 대해서도 구해보도록 하겠습니다.

다항식에서는 X의 갯수 만큼, W 갯수도 늘어날 것입니다.

다만, bias (b)의 계수는 1개인 점에 유의해 주세요.

x1 = np.random.rand(100)
x2 = np.random.rand(100)
x3 = np.random.rand(100)
w1 = np.random.uniform(low=-1.0, high=1.0)
w2 = np.random.uniform(low=-1.0, high=1.0)
w3 = np.random.uniform(low=-1.0, high=1.0)

b = np.random.uniform(low=-1.0, high=1.0)

다항식을 정의합니다.

y = 0.3 * x1 + 0.5 * x2 + 0.7 * x3 + b

Gradient Descent 구현 (다항식)

errors = []
w1_grad = []
w2_grad = []
w3_grad = []

num_epoch=5000
learning_rate=0.5

w1 = np.random.uniform(low=-1.0, high=1.0)
w2 = np.random.uniform(low=-1.0, high=1.0)
w3 = np.random.uniform(low=-1.0, high=1.0)

b1 = np.random.uniform(low=-1.0, high=1.0)
b2 = np.random.uniform(low=-1.0, high=1.0)
b3 = np.random.uniform(low=-1.0, high=1.0)

for epoch in range(num_epoch):
    # 예측값
    y_hat = w1 * x1 + w2 * x2 + w3 * x3 + b

    error = ((y_hat - y)**2).mean()
    if error < 0.00001:
        break
    
    # 미분값 적용 (Gradient)
    w1 = w1 - learning_rate * ((y_hat - y) * x1).mean()
    w2 = w2 - learning_rate * ((y_hat - y) * x2).mean()
    w3 = w3 - learning_rate * ((y_hat - y) * x3).mean()
    
    w1_grad.append(w1)
    w2_grad.append(w2)
    w3_grad.append(w3)
    
    b = b - learning_rate * (y_hat - y).mean()
    
    errors.append(error)
    
    if epoch % 5 == 0:
        print("{0:2} w1 = {1:.5f}, w2 = {2:.5f}, w3 = {3:.5f}, b = {4:.5f} error = {5:.5f}".format(epoch, w1, w2, w3, b, error))

print("----" * 15)
print("{0:2} w1 = {1:.1f}, w2 = {2:.1f}, w3 = {3:.1f}, b = {4:.1f} error = {5:.5f}".format(epoch, w1, w2, w3, b, error))
 0 w1 = -0.46091, w2 = -0.19362, w3 = 0.10120, b = 1.55921 error = 3.59777
 5 w1 = -0.32075, w2 = -0.05618, w3 = 0.19562, b = 1.54160 error = 0.08839
10 w1 = -0.24220, w2 = 0.01936, w3 = 0.23409, b = 1.44080 error = 0.06879
15 w1 = -0.17415, w2 = 0.08407, w3 = 0.27131, b = 1.35162 error = 0.05367
20 w1 = -0.11510, w2 = 0.13957, w3 = 0.30690, b = 1.27268 error = 0.04197
25 w1 = -0.06379, w2 = 0.18725, w3 = 0.34060, b = 1.20277 error = 0.03288
30 w1 = -0.01915, w2 = 0.22827, w3 = 0.37226, b = 1.14084 error = 0.02580
35 w1 = 0.01974, w2 = 0.26361, w3 = 0.40181, b = 1.08596 error = 0.02027
40 w1 = 0.05367, w2 = 0.29410, w3 = 0.42925, b = 1.03731 error = 0.01595
45 w1 = 0.08330, w2 = 0.32044, w3 = 0.45461, b = 0.99416 error = 0.01256
50 w1 = 0.10921, w2 = 0.34324, w3 = 0.47795, b = 0.95589 error = 0.00990
55 w1 = 0.13190, w2 = 0.36298, w3 = 0.49936, b = 0.92192 error = 0.00782
60 w1 = 0.15177, w2 = 0.38012, w3 = 0.51893, b = 0.89178 error = 0.00617
65 w1 = 0.16921, w2 = 0.39500, w3 = 0.53679, b = 0.86502 error = 0.00488
70 w1 = 0.18452, w2 = 0.40795, w3 = 0.55304, b = 0.84126 error = 0.00385
75 w1 = 0.19798, w2 = 0.41922, w3 = 0.56780, b = 0.82016 error = 0.00305
80 w1 = 0.20982, w2 = 0.42906, w3 = 0.58117, b = 0.80142 error = 0.00241
85 w1 = 0.22024, w2 = 0.43764, w3 = 0.59328, b = 0.78476 error = 0.00191
90 w1 = 0.22942, w2 = 0.44514, w3 = 0.60422, b = 0.76996 error = 0.00151
95 w1 = 0.23752, w2 = 0.45170, w3 = 0.61410, b = 0.75681 error = 0.00120
100 w1 = 0.24466, w2 = 0.45744, w3 = 0.62300, b = 0.74511 error = 0.00095
105 w1 = 0.25097, w2 = 0.46248, w3 = 0.63102, b = 0.73472 error = 0.00075
110 w1 = 0.25654, w2 = 0.46690, w3 = 0.63823, b = 0.72548 error = 0.00059
115 w1 = 0.26147, w2 = 0.47078, w3 = 0.64471, b = 0.71726 error = 0.00047
120 w1 = 0.26582, w2 = 0.47419, w3 = 0.65053, b = 0.70995 error = 0.00037
125 w1 = 0.26968, w2 = 0.47719, w3 = 0.65576, b = 0.70345 error = 0.00030
130 w1 = 0.27309, w2 = 0.47983, w3 = 0.66045, b = 0.69767 error = 0.00023
135 w1 = 0.27611, w2 = 0.48216, w3 = 0.66465, b = 0.69252 error = 0.00019
140 w1 = 0.27879, w2 = 0.48421, w3 = 0.66841, b = 0.68795 error = 0.00015
145 w1 = 0.28116, w2 = 0.48602, w3 = 0.67178, b = 0.68388 error = 0.00012
150 w1 = 0.28327, w2 = 0.48762, w3 = 0.67480, b = 0.68025 error = 0.00009
155 w1 = 0.28513, w2 = 0.48903, w3 = 0.67750, b = 0.67703 error = 0.00007
160 w1 = 0.28679, w2 = 0.49028, w3 = 0.67992, b = 0.67416 error = 0.00006
165 w1 = 0.28826, w2 = 0.49138, w3 = 0.68207, b = 0.67161 error = 0.00005
170 w1 = 0.28956, w2 = 0.49235, w3 = 0.68400, b = 0.66934 error = 0.00004
175 w1 = 0.29072, w2 = 0.49322, w3 = 0.68573, b = 0.66732 error = 0.00003
180 w1 = 0.29175, w2 = 0.49398, w3 = 0.68727, b = 0.66552 error = 0.00002
185 w1 = 0.29266, w2 = 0.49466, w3 = 0.68864, b = 0.66392 error = 0.00002
190 w1 = 0.29347, w2 = 0.49526, w3 = 0.68987, b = 0.66249 error = 0.00001
195 w1 = 0.29420, w2 = 0.49579, w3 = 0.69097, b = 0.66122 error = 0.00001
------------------------------------------------------------
198 w1 = 0.3, w2 = 0.5, w3 = 0.7, b = 0.7 error = 0.00001
plt.figure(figsize=(10, 7))

plt.plot(errors)
[<matplotlib.lines.Line2D at 0x7f1447f9e4a8>]

가중치 (W1, W2, W3) 값들의 변화량 시각화

Epoch가 지남에 따라 어떻게 가중치들이 업데이트 되는지 시각화 해 봅니다.

plt.figure(figsize=(10, 7))

plt.hlines(y=0.3, xmin=0, xmax=len(w1_grad), color='r')
plt.plot(w1_grad, color='g')
plt.ylim(0, 1)
plt.title('W1', fontsize=16)
plt.legend(['W1 Change', 'W1'])
plt.show()
plt.figure(figsize=(10, 7))

plt.hlines(y=0.5, xmin=0, xmax=len(w2_grad), color='r')
plt.plot(w2_grad, color='g')
plt.ylim(0, 1)
plt.title('W2', fontsize=16)
plt.legend(['W2 Change', 'W2'])
plt.show()
plt.figure(figsize=(10, 7))

plt.hlines(y=0.7, xmin=0, xmax=len(w3_grad), color='r')
plt.plot(w3_grad, color='g')
plt.ylim(0, 1)
plt.title('W3', fontsize=16)
plt.legend(['W3 Change', 'W3'])
plt.show()

경사하강법을 활용한 SGDRegressor

from sklearn.linear_model import SGDRegressor
model = SGDRegressor(max_iter=5000, tol=1e-5, learning_rate='constant')
x1 = x1.reshape(-1, 1)
x2 = x2.reshape(-1, 1)
x3 = x3.reshape(-1, 1)
X = np.concatenate([x1, x2, x3], axis=1)
X.shape
(100, 3)
model.fit(X, y)
SGDRegressor(alpha=0.0001, average=False, early_stopping=False, epsilon=0.1,
             eta0=0.01, fit_intercept=True, l1_ratio=0.15,
             learning_rate='constant', loss='squared_loss', max_iter=5000,
             n_iter_no_change=5, penalty='l2', power_t=0.25, random_state=None,
             shuffle=True, tol=1e-05, validation_fraction=0.1, verbose=0,
             warm_start=False)
model.coef_
array([0.2868208 , 0.47813082, 0.68244513])
model.intercept_
array([0.27063858])
print("w1 = {:.1f}, w2 = {:.1f}, w3 = {:.1f}, b = {:.1f}".format(model.coef_[0], model.coef_[1], model.coef_[2], model.intercept_[0]))
w1 = 0.3, w2 = 0.5, w3 = 0.7, b = 0.3
</div>

댓글남기기